Stempelstress in Teheran

Come back at 4”, klonk de bekende stem door de intercom. Discussie is zinloos, waarschijnlijk contraproductief, dus we dropen weer af voor nog een uurtje wachten in het parkje naast het Iraanse consulaat in het Turkse Trabzon. Het aanvragen van het visum voor Iran gaat in twee stappen: de eerste gaat via een bureau in Iran waar je een vragenlijst invult die vervolgens wordt gecheckt door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat duurt een week of twee, maar dat kun je gewoon onderweg een keer in gang zetten en intussen doorreizen tot het klaar is. Als alles goed is geeft het Ministerie toestemming aan de ambassade die je hebt aangegeven om het visum af te geven. Fluitje van een cent (nou ja, 50 Euro in dit geval) zou je zeggen, en van anderen horen we dat ze in Erzurum, 200 km verderop, inderdaad in een kwartiertje de sticker in hun paspoort krijgen. Zo niet in Trabzon, zo blijkt, want daar moeten we weer een hele papierwinkel invullen en allerlei kopieën inleveren en doen ze er vervolgens drie dagen over. Drie werkdagen. En die beginnen te tellen op de dag nadat je bent geweest, en je mag pas terugkomen op de middag na de derde dag. Dat noemen we alles bij elkaar dus gewoon een week.

En nu zijn we op de afgesproken tijd terug en worden we weer weggestuurd door de strenge dame die inmiddels een aardige reputatie heeft opgebouwd op de het reizigersforum voor Centraal Azië. Op zich is dat extra uurtje wel te overkomen, maar we zijn inmiddels 200 km doorgereden en met de bus weer hierheen gekomen, dus als er iets mis is kunnen we onverrichter zake terug, weer terugkomen, enzovoort. We piekeren het uur door met plannen B en alternatieve scenario’s, zonder dat er iets aantrekkelijks opkomt. Met lood in de schoenen gaan we om 4 uur terug naar het consulaat. De deur van de veiligheidssluis gaat open en onze vriendin tovert zowaar een glimlach tevoorschijn als ze ons paspoort met het visum teruggeeft. Opgelucht staan we 5 minuten later weer op straat. We kunnen verder en we zijn het gedoe en de verloren tijd alweer bijna vergeten.

Het was een voorbereiding op wat ons in Teheran te wachten stond. Reizen door Centraal Azië hangt van de regeltjes aan elkaar en op enig tijdstip loop je daar tegenaan en moet je dingen regelen. Dat is tijdrovend, kostbaar en soms frustrerend. Dat wisten we. Wat we niet wisten was dat de regels geen regels zijn. Het zijn eerder leidraden waarvan de implementatie voortdurend verandert en afhangt van hoe de pet staat van de beambte waar je mee te maken hebt. En daarmee kun je pech hebben, of geluk. Wij hadden beide.
Teheran is de beste plek om de visa te regelen voor de verschillende Stanlanden, omdat die daar niet meer Verweggi zijn en binnen de gebruikelijke drie maanden geldigheid zijn te bereizen. Ook het visum voor China is het beste hier te regelen. Dus persten we ons gedurende twee weken, met tussenpozen voor wachten, in de ochtendspitsmetro op weg naar de verschillende ambassades in het chique noorden van de stad. Een overzichtje van onze lotgevallen:

Visum 1 is voor Oezbekistan. Makkelijk maar duur. Het belangrijkste is dat je een uitnodigingsbrief hebt. Die kan een Oezbeeks reisbureau regelen op basis van een invulformulier. Duurt twee weken en kost 250 Engelse ponden voor z’n tweeën, maar kan allemaal online en onderweg gebeuren, dus die hadden we al. Met de brief kunnen we naar de ambassade en hebben het visum binnen een half uur. Wel nog 150 dollar bijbetalen. Vreemd genoeg heeft een aantal landen, België bijvoorbeeld, een verdrag met Oezbekistan waardoor voor hen de uitnodigingsbrief niet nodig is. Maar als zij dan in Teheran een visum gaan aanvragen duurt het geen half uur maar minimaal een week. Dus wij zijn blij met onze verdragloze status.

Met het Oezbeekse visum op zak kun je dan een lange wandeling gaan maken door de zinderende smog van Teheran, op zoek naar de zeldzame plek waar je er een kleurenkopie van kunt maken. Die moet bij de aanvraag voor het visum van Turkmenistan. Die procedure duurt maar liefst 10 dagen, dus die willen zo snel mogelijk beginnen. Turkmenistan is een gesloten en zelfgekozen geïsoleerd land dat weinig van pottenkijkers moet hebben. Toeristenvisa worden alleen in combinatie met strak geleide tours verstrekt. De enige uitzondering is een transit visum waarmee je in 5 dagen de 600 km rechte weg over de steppe tussen Iran en Oezbekistan mag afleggen. Oersaai en bij verkeerde wind loodzwaar, maar toch wil iedere fietser dat honderd keer liever dan eroverheen vliegen. Wij ook. Helaas wordt om volstrekt duistere redenen en zonder enig patroon 25-50% van de aanvragen afgewezen. Het aanvraagformulier is verrassend simpel, eigenlijk alleen wat persoonsgegevens en de gewenste ingangsdatum en een handgeschreven briefje met de geplande route, dus daarop vindt klaarblijkelijk de selectie plaats. We leveren de boel in en hopen er het beste van.

Ergens in Teheran moet een bedrijfje zitten dat goud geld verdient met luikjes van 30×30 cm op navelhoogte gemetseld in een blinde muur, want ook bij de ambassade van Tadjikistan is dat het sympathieke klanteninterface. Maar geen klachten hier, want er zit een aardige man aan de andere kant, de procedure is eenvoudig en met 50 € pp voor een ééndagsservice goedkoop en snel. Een grappige anekdote hoorden we van de Taiwanese fietsster waar we een tijdje mee reden. Zij vroeg de e-variant van het visum aan en kon in de selectielijst van nationaliteiten haar land niet vinden. Toen ze bij het luikje langs ging om advies te vragen zeiden ze “vul maar gewoon China in, dat is bijna hetzelfde toch?” Nou ja, beter dan niks, vond zij ook.

Kirgizië is visumvrij voor Nederlanders, joepie!

Naar Kazachstan gaan we waarschijnlijk niet en mochten we er onverhoopt toch geraken dan is er een visavrije periode van 14 dagen. Wel goed tellen, want één dag te lang blijven levert 5000 $ boete op of een 20-daags verblijf in een betralied onderkomen.

Spannend wordt het opnieuw bij de Chinese ambassade. We horen geruchten dat er sinds kort alleen nog maar visa worden afgegeven waarmee je binnen 30 dagen in China moet zijn en ook maar 30 dagen mag blijven. Een zogenaamd 30/30 visum. Dat is nutteloos voor fietsers, want van Teheran is het nog zeker 3000 km naar China, met daarin de Pamir highway waar je blij mag zijn als je 50 km per dag haalt. Aanvragen in Centraal Azië is geen alternatief, want daar schijnt het alleen aan lokalen te worden verstrekt of anders via obscure tussenpersonen met ongewisse uitkomst. We besluiten het toch te proberen en bereiden alles zo goed mogelijk voor. Aan de hand van het gedetailleerde dagboek van oud-collega Matthew Harris, die vorig jaar ongeveer dezelfde route fietste, maken we een dag-tot-dag reisschema, hoewel dat niet in de lijst met benodigdheden staat. Het blijkt een gouden greep. Want nadat de Chinese beambte ons meedeelde dat ze inderdaad alleen nog maar 30/30 visa afgeven leggen we hem uit dat dat feitelijk betekent dat we niet naar China kunnen, terwijl we ons daar zo op verheugd hadden. De man blijkt zowaar bereid de discussie aan te gaan en komt met allerlei alternatieve aanvraagmogelijkheden in Centraal Azië, waarvan we kunnen aangeven dat ze niet werken. Tenslotte halen we ons schema met 60 etappeplaatsen tevoorschijn en laten zien wat we zo graag hadden willen doen. Hij bestudeert het oprecht geïnteresseerd en grapt zelfs dat zijn stad er niet opstaat. Na een eindeloze minuut staat hij op en zegt “wait a moment“, en verdwijnt voor overleg naar achteren. Als hij terugkomt lacht hij “OK, I give you 90/60”. We zitten nog 5 wachtdagen in de rats, maar als we het visum komen ophalen blijkt het inderdaad op die manier in het paspoort geplakt! Terwijl we van andere fietsers horen dat er geen uitzonderingen werden gemaakt, dus hier zijn we echt enorm goed weggekomen.
Soms is flexibiliteit dus een zegen. Kom daar niet om bij de Nederlandse ambassade. Daar moesten we een “verklaring van geen bezwaar” ophalen voor bij de Chinese aanvraag. Klusje van twee minuten, dus toen we toch in de buurt waren dachten we “kom, we bellen even of we langs kunnen komen” (we hadden al gezien dat je er alleen op afspraak terecht kunt). Helaas, geen kans. “Afspraak maken via de website”, was het antwoord. Die afspraak kon alleen 5 dagen later, en zo zorgde onze eigen vertegenwoordiging in z’n eentje voor ongeveer de helft van de tijd die we voor het hele visatraject nodig hadden.

Blij met de 100% score melden we ons tenslotte weer bij de ambassade van Turkmenistan. Helaas zijn wij aan de verkeerde kant uit de lottomolen gevallen en is ons transit visum geweigerd. Geen opgaaf van reden, geen herkansing, gewoon njet. Dat verandert een hoop aan onze plannen. We hadden naar Masshad, niet ver van de grens, willen fietsen, en vandaar naar Turkmenistan. Nu moeten we iets anders bedenken. Op Internet vinden we voor over een week een vlucht van Teheran naar Tashkent in Oezbekistan. Die boeken we dan maar en dat betekent dat we nog een weekje iets anders in Iran kunnen doen. We kiezen voor een rondje fietsen door de mooie en hoge bergen ten noordwesten van Teheran met een stuk langs de Kaspische Zee. Na twee weken visum stress en tussendoor per trein en bus naar Shiraz en Isfahan willen we zo graag weer fietsen dat we besluiten om gewoon vanaf ons logeeradres in Teheran te vertrekken. Dat betekent dat we onherroepelijk op de stampvolle vijfbaans uitvalswegen terechtkomen die in alle richtingen de stad verlaten. En het duurt wel even voor je een stad met 17 miljoen inwoners uit bent. Als je vanuit een auto of bus zo een fietser ziet rijden verklaar je hem subiet voor zwaargestoord of verregaand suïcidaal, maar, zoals meestal, valt het als je het doet eigenlijk best mee.

Het hele gedoe met visa (inclusief dat voor Iran) kost ons zo’n drie weken vertraging en een kleine 1000 € aan budget (of bijna het dubbele met het vliegticket erbij). De afwijzing van Turkmenistan zorgt ervoor dat we ons reisplan moeten omgooien, zonder dat het land daar nou veiliger, beter begrepen of anderszins beter van wordt. Ik geloof dat er partijen in Nederland zijn die de verworvenheden van ons grensbeleid weer een paar decennia wil terugdraaien. Lijkt me inderdaad een briljant plan…

Foto’s van visa zijn saai, daarom hieronder wat plaatjesneller uit Shiraz, Isfahan en Noord Iran.